بررسی هیدروژئوشیمی و ایزوتوپ های پایدار (18o, 2h) دریاچه ی تالابی زریبار- مریوان

دریاچه ی تالابی زریبار در شمال غرب شهرستان مریوان- استان کردستان واقع است. این دریاچه یکی از مهم ترین دریاچه های آب شیرین ایران می باشد که در زون سنندج سیرجان قرار دارد. به همین دلیل حفاظت و بررسی منابع آب حوضه ی آبریز این دریاچه ضرورت می یابد. جهت بررسی هیدروژئوشیمی و ایزوتوپ های پایدار (?2h، ?18o) دریاچه ی زریبار تعداد 20 ایستگاه در منطقه نمونه برداری شده است. این نمونه ها از آب های جوی، سطحی (دریاچه) و زیرزمینی حوضه ی آبریز تهیه شده اند. هدف از این پژوهش پی بردن به منشأ منابع آب منطقه، فرایندهای کنترل کننده ی شیمی آب و مقایسه ی منابع مختلف از نظر منشأ کاتیون ها و آنیون ها، ایزوتوپ های پایدار (اکسیژن 18 و دوتریم)، اندازه گیری پارامترهای صحرایی (tds, ec, ph وt) است نمونه برداری شده است. با توجه به نتایج ایزوتوپی نمونه ها، ضمن تهیه رابطه ی خط آب جوی مریوان (?2h= 7.5 ?18o + 9.09)؛ منشأ توده های باران زا غالب در منطقه، ارتباط ایزوتوپ ها با میزان بارش و منشأ آب های زیرزمینی نیز مورد بررسی قرار گرفت. میانگین?18o در آب های جوی، زیرزمینی و دریاچه به ترتیب ‰ 3/8-، ‰ 0/7- و ‰ 5/5 و میانگین مقدار ?2h در این منابع آبی به ترتیب 6/53- ،2/42- و 4/16 می باشد. داده های ایزوتوپی نشان می دهند که آب های زیرزمینی منطقه از نزولات جوی منشأ گرفته و بسیار کم تحت تأثیر تبخیر قرار گرفته اند. اما آب دریاچه تحت تأثیر شدید تبخیر بوده است. با توجه به دوتریم مازاد (d) منشأ ریزش های جوی اغلب توده های باران زای مدیترانه ای می باشند. بررسی های هیدروژئوشیمیایی نشان می دهد که عامل اصلی کنترل کننده ی شیمی آب در منطقه هوازدگی سنگ ها بوده، و منشأ کاتیون ها و آنیون های اصلی در آب دریاچه و آب زیرزمینی منطقه اغلب طبیعی، ولی بعضی از یون ها (cl- و so42-) در آب دریاچه علاوه بر منشأ طبیعی منشأ غیر طبیعی (ناشی از فاضلاب ها و کودهای شیمیایی) نیز دارند. نمایه های اشباع نمونه های آب بیان کننده ی مقدار پایین کانی های تبخیری و زمان ماندگاری کم آب در آبخوان دشت مریوان است. آنالیز خوشه ای نشان می دهد که آب های زیرزمینی اطراف دریاچه اغلب از نظر کیفی شبیه هم و آب دریاچه جز شمال و جنوب آن کیفیت نزدیک به هم را نشان می دهد. و احتمالاً بیش ترین نشت آب زیرزمینی از سمت غرب و شمال به درون دریاچه صورت می گیرد. همچنین با توجه به بررسی تحلیل عاملی در منطقه 3 عامل اصلی 30/83 درصد تغییرات کیفی آب منطقه را کنترل می کند. برای بررسی کیفیت آب دریاچه ی تالابی زریبار از شاخص های بنیاد ملی بهداشت (nsfwqi)، شاخص اورگان (owqi) و شاخص کانادا (cwqi) استفاده شده است. که آب دریاچه زریبار با توجه به شاخص nsfwqi در محدوده ی کیفی متوسط و از نظر شاخص owqi در محدوده ی بسیار بد قرار می گیرد. کیفیت آب دریاچه از نظر شاخص cwqi ، به طور کلی بد، برای آشامیدن خوب ، برای آبزیان بد و برای تفریح، آبیاری و استفاده ی احشام عالی می باشد. شاخص tsi برای بررسی یوتریفیکاسیون استفاده شد، که دریاچه در محدوده یوتروفیک و هایپرتروفیک واقع شده است. همچنین با توجه عکس های ماهواره ای از سال 1989 تا 2005 نی زارهای داخل دریاچه 5/10 هکتار پیش روی داشته اند. دریاچه زریبار دارای2200 هکتار مساحت می باشد.